CHIK MAR RITO SIRI 

Chik mar rito siri ni (“chik mar rito siri”) wuoyo ewi kaka ichoko weche kaitiyo gi Audere .Audere en kambi ma ok mar ohala (“Audere”, “wan” kata “wan”) kod kaka wachoko, watiyogo, wakano,waloso, waoro kendo wageng’o weche magi mag siri kaluwore kod gik ma idwaro matudore to gi/kata chike ma rito weche ma ochoki mag piny kama watime tijewa.Chike mag rito siri luwore gi weche ma wachoko ka okale kuom Healthpulse kod Silapha to gik makopo duond dhano (sim kata yoo machielo) ma itayo gi Audere (kanyakla, (“Apps”). Ma oriwo nyaka ote ma ioro ma otudore gi Apps to kod kony moro amora maluwore kode (kanyakla, “tijewa ma wachiwo”).

  1. Yie

Ikwayi ni ikaw thuolo mari mondo irang/inonane chike mar rito siri ni. Ka watiyo gi lony manyasani (websites) Apps kata tije ma wachiwo, ipuodho kendo iyie gi chike duto kod gik ma ochiw ma oler e chike mag rito siri. Ka ok iyiego kata ok in kare gi wach moro amora ewi chike mag rito siri to onego ichung tiyo kod tije ma wachiwo gi e sano.

2. Choko weche

Rito wecheni ma opondo en e gima duong’nwa ma oloyo.Wachoko weche machal gi maluwegi;

Weche ma ichiwo ehero Mari

i. Weche mayangi in iwuon. Kaponi ihero tije Audere, wanyalo choko wecheni iwuon kaka adresi, wecheni mag tudruok (kaka namba simu, mbui, nyingi, mamoko).

ii. Weche mag ngimani iwuon. Weche ma odok korka chalni e yor midekre, wecheni mamoko ma otudore gi ngimani, piche mag chal mar ngimani, to gi weche mamoko irwako e kama penjo nitie kata e kidienje e sama itiyo kod tije ma wachiwo. 

iii. Arita mar jachiwre. Kaponi itudori gi jowa ma chiwo kony mar jomatiyo kode kata kitudori kodwa ewi tije mekwa ma wachiwo, wachoko weche mondo waluu kendo wadwok penjo ni; nono kaponi nitie ng’ikruok ewi chik ma rito siri kata chike/chenro ma oluwore kode; kendo nono matut to gi medo jiwo tije ma wachiwo.

Donjo e iye kod weche mag masin

Wachoko weche ewi donjo gi tiyoni kod Apps mag Audere, ma oriwo sama ne idonje, kuonde mane irango kod adres mar IP. Wachoko weche kuom sim ma iyueyo ma itiyo godo mondo idonji e Apps mag Audere, ma oriwo chal mar masin, namba mar program ma otiyogo, namba ma ok yang e lela mar masin ma itiyogo to gi weche mag network mar sim.

Apps tiyo ka okalo kuom simu ma iyueyo ka otudore gi tije ma ochiwo. To ahinya ahinya App nyalo tiyo ka okalo kuom simu ma iyueyo e yore maluwegi:  

  • Picha: Dwarore emenyo namba e kaset mar pimo kendo omako picha mar duoko mar pim.Picha no ibiro ket ma ok fweny  ng’ato kendo itiyo mondo one ka pim tiyo kaka ne dwarore.Tipo mag pichanigo inyalo kan mondo obii onon matut e yudo duoko

  • Chiwo kama ng’ato nitie/GPS: Kaponi ichiwo thuolo mar fwenyo kama intiere, Apps nyalo choko weche machiwo kuma ng’ato nitie ma ichiwo gi simo/ GPS, machiwo data mapando kuma ng’ato nitie e sama otiyo gi App.

  • Weche ma paroni: Ma paroni mondo ichak kata itiek gigo modok korka yore mag pim.

Kit weche mamoko

Wamedo dhi nyime tiyo mondo wamed tije ma wachiwo gi gik manyien, chenro/programs kod gik manitie e iye ma nyalo miyo wachok kit weche manyien ma opogore opogore. Wabiro keto chik mar rito siri obed ma nyasani kaka inyalo dware.

3. Kaka watiyo gi weche ma imiyowa

Watiyo gi weche ma wachoko mana e yore ma oler e chik mar rito siri ni. Weche tee ma itiyogo ma tudore mana gi ayie mari kaka ng’ano matiyo kode. Inyalo golo ayie mari mondo Audere kik tii gi weche ni e saa asaya ka itudori kodwa e privacy@auderenow.org, to kata kamano, wuokni  e yor andika ok bii tamo chik mar tiyo gi weche ni mane oa e ayie mane ichiwo kapok iwuok.

Mondo osir gima omiyo ichiwo weche

Watiyo gi weche ma wachoko mondo wachiw tije ma wachiwo. Tijegi nyalo riwo, ei gik mamoko, tiyo gi wecheni mondo:
Gik mawatimo gin kaka 

  1. Wawuo kodi kendo watim dwachi

  2. Okonyi kendo omedi tiyo gi Apps, ka oriwore kod medi teko e limo kod luwo kaka itiyo gi tije ma wachiwo

  3. Tudruok kodi ewi akaont mari,  kod wach moro amora ewi tije ma wachiwo (kaka lokruok e chik, keto arita makare obed manyasani kata weche, mamoko) 

  4. Luwo, fwenyo, nono kendo geng’o gik maok oluwore gi chik kata timbe ma chik okdwar e tijewa ma wachiwo mondo warakre gi hinyruok.

  5. Kaponi dwarore wecheni wanyalo temo kano e yor thor chik kata weche mag nonro; kod,

  6. Tiyo kode eyoo moro amora ma oler ni e sama weche ichoko.

Mondo wanon matut mondo wajiw gigo ma watimo

Watiyo gi weche ma wachoko mondo watim nonro kod yore dongruok manyalo riwo, kuom ranyisi rango weche ma ochoki/data matut kod nonro mondo walos gik manyien kata kata jiwo loso gik manitie kod tije ma wachiwo, kendo timo gikmoko e yo mong’ith e yor menyogi.

Chiwo kony ne ng’ama tiyo kode

Ka itudori kodwa, wanyalo tiyo gi kata kwayo weche ni iwuon, moriwo wecheni iwuon mag thieth, manyalo dwarore mondo wadwoki penjoni, kelo kwe, kendo/kata nono kendo loso chandruok kata chiwo ywak.

4. Keyo weche kamachielo

Wanyalo golo oko weche ma oriw kanyachiel mar jowa matiyo kode, kendo weche ma ok fweny ng’ato, maonge tamruok. To moloyo, iyie ni wan gi ratiro mar golo oko wecheni iwuon ma wachoko kata ma ichiwo:

Ne jogo matimo tije mamoko.

Wakeyo weche mawachoko ne jogo ma timo tije mamoko, ka dwarore mondo wasir gigi mane omiyo ineno ni itii gi tije ma wachiwo. Jowa machiwo tije gi tiyo e lowa. Audere timo tije ma ochan kendo rito chike mag winjruok gi jachiw tich ka jachiw tich mondo orit maling’ling to gi arita mar wecheni. 

Choko weche obed kamoro achiel

Wanyalo keyo weche ne jochiw tije mamoko ma ochoki kata ogol weche manyalo fwenyo ng’ato ma ok nyal tigo e yangi.

Kaka chik dwaro

Nitie seche ma weche ni iwuon inyalo tigo e luwo chike, weche madwarore, tayo chik kata sirikal mag twech, chiwo wach mar meko kata mako bura. Wabiro temo kano kendo golo oko wach moro amora to gi weche tee ne jorit chik kata jomamoko ka okwa mondo otim kamano gi chik kata mana kaa keno no kata golo no en gima kare timo ne: (a) timo gima chik kata yore arita (kata ng’ado bura, idwaro gi doho, kata sirikal dwaro) kata ni en tijwa ni chik kata ratiro mag chike tich, chike kata yore arita; (b) jiwo ratiro marwa e bwo chike mag tiyo kode to gi chike mamoko; (c) chiwo duoko ne ywak ni nitie gik moko e iye maketho ratiro mar jomachiwo tije mamoko; kata (d) rito ratiro, mwandu, kata arita mar ng’ato owuon mar Audere, joma ondiko, joma tiyo kod app, joge ma tiyo gi gikgi to gi mag jopiny.

Mondo okony weche mag ngima jopiny

Mondo waduoki kendo chiwo duoko ne sirikal marito ngima jopiny ka otudore gi gigo ma inyalo time ripot, Audere inyalo dwar mondo ochoki kendo okee weche moko magi iwuon ne sirikal ma ochung’ne ngima jopiny. Weche gi ikeyo ne sirikal ma ochung’ne ngima jopiny mondo ogeng’ landruok mar tuo/kata mondo ogeng’/duok piny gigo maricho manyalo hinyo ngima ng’ato ang’ata.

Mondo okony timo ohala

Kaponi Audere obedo gi lokruok e yor ohala machalo kaka riwruok kata okawe gi kambi machielo kata uso tee kata bath mwandu kambi, weche magi iwuon nyalo bedo achiel kuom mwandu ma ogol oter kamachielo. Kuom mano, wecheni biro dong’ adong’a wach kaluwore gi singruok manotim kapok otim e andika  mar rito siri.

Chenro mag arita

Audere kawo chenro manenre, mag lony kod lony mag rito e geng’ donjo jok ma ok opuodhi kata golo oko wecheni , mondo orit data maler, mondo otii gi weche e yoo makare, kendo temo rito e yoo molony weche ma ochoki.  TO KATA KA OWEYO MANO, ONGE DATA MA IBIRO OR E YOR INTERNET/MBUI KATA NETWORK MORO AMORA MA OK OTUD E WAYA INYALO SINGI NIGI ARITA MAKARE. KUOM MANO, E SECHE MA WABIRO KAWO OKANG  MONDO WAGENG’ WECHENI IWUON KA WATIYO GI YORE MAYUDRE E CHIRO MANYASANI KOD LONY, OK WANYAL SINGRE NI ARITA MAG WECHE MA IORONWA, KENDO ITIMO MANO E DWARO MARI KENDI.

  • Wagologa program mag aplikeson man gi arita e yoo ma olosi makare. Wariwo nyaka nono arita ma oriere tir e loso ngima mar program/computer, yore pimo ma ong’ith kod tiyo moriere.

  • Gengo kik ng’ere/ tiyo gi nying mar wuondruok. Ka data oke oko ne joma wamakorego, wecheni iwuon ibiro lony oko kuom wecheni mag ngima kendo ikeyo kaka weche ma ok yangi. Weche duto ma ok yang ng’ato ibiro chung’ne ni namba ma olos radha radha.

  • Pando. Watiyo gi chenro mar okenge mag rito siri mondo wapand wech duto mag jii gi wegi to gi weche jii mag ngima e sama ok tii kodgi kata sama ioro gi.

  • Poko mar aluora. Waneno ni pim, loso kendo timo nonro mag aluora (kaka idwaro ni mondo ochope thor ma ichiwo godo weche) ipogo kendo chopo e aluora ka aluora ka oketne arita makare.

  • Gengo chopo kuom jogo ma idewo. Weche mag jii giwegi ichope mana gi joma opuodhi, kaluwore gi tich ma otimo to kod gima otimo. Gikwa matayo kaka ichopo e weche oting’o gik chiwo thuolo ma oriwre.

  • Rucho gik manyalo kelo luoro kod kedo gi gik manyalo kelo hinyruok. Wangi chenro mayango gik manyalokelo hinyruok (https:auderenow.org/security) kod gik mamenyo gik manyalo kelo hinyruok ma oriw e dag namba kawatiyo kod machine matiyo kende mafwenyo hinyruok ma aye to wabawo. 

  • Jongo jogo matiyo tije mamoko. Wadwaro ni jogo matimo tije mamoko e kuonde mamoko mondo otim kendo olu gigo moketi matayo weche mag kambi eyor tich, eyore mineno korka lony mag rito weche ji giwegi. 

  • Kano weche. Ok wabi kano weche ng’ato owuon moloyo kaka dwarore kaluwore gi thor mane omiyo ochoke kata kaka ilosogi to kata kamano wanyalo biro kano weche ne mbekni mag ndalo mabiro, duoko kata thor mar nonro tek ni waketo yore makare mageng’o weche ma itiyogo e yore mane ok opangi.

6. Kano siri mar jomatindo

Waketo okenge  mageng’o weche jomatindo nyaka jomadongo. Tije mag Audere ok olosne, oket mondo orwak machiegni, kata losone jomatindo manitie bwo higna 18 maonge gi rusa ma okuongo koa kuom janyuol kata jarit ma chik opuodho mondo otii gi solution wa. Ok wabii choko weche ka wang’eyo ni oa kuom ng’ama tin mapok ochopo higni 18 ma ok okwayo rusa koa kuom janyuol kata jarit ma chik opuodho mondo otii gi solution wa. Wakwayo ni jomatindo (manitie bwo higni 18) mondo kik tii gi gige Audere kapo ni rusa moa kuom janyuol kata jarit ma chik opuodho nigi, e yoo moro amora, ok osekaw. Kapo ng’ama tin ne higni 18 omiyowa weche, janyuol kata jarit ma chik opuodho nyalo tudore kodwa kendo kwayo ni wechego ogol oko e andika magwa. Mana kapo ni onyiswa e yor ndiko ka opogore gi mano, wabiro bedo gi teko mar paro ni weche tee ma omiwa gin ma oa kuom jogo man gi higni 18 kata mokalo, kata, ka ng’ama chiwo weche ni e bwo higni 18, ni ng’atno osekwayo thuolo mar timo kamano koa kuom janyuolne kata jaritne ma chik opuodho.

7. Tudruok mag websait

Wanyalo keto yore mag tudruok ne jogo mamoko ma watiyogo kendo ne migepe mamoko ma ok tii kodwa. Okwabi golo oko wecheni ne migepe mamoko matiyo kod tudruok mag websait.  Ok wabii nono matut kata puodho, bende ok en tijwa ng’iyo kaka migepegi timo e wach rito siri. Wajiwi mondo isom weche mag rito siri achiel kaachiel e andike manitie e websait ma iyawo. Andika mag rito siri ni ibiro tudi mana kuom weche ma ochoki giwan to gi jogwa ma matiyo tijewa e bwo lowa.

8. Gik ma okwer ni ok tim kode

Okoyieni tiyo gi tije manitie eiye kata weche mayudore e iye:  (a) e yoo moro amora ma chik okopuodho; (b) kelo jomoko mondo otim gik ma chik ok opuodho; (c) e ketho chik mag piny mangima, mag piny no, provincial, gik midwaro ni otim, chike piny kata chike mag aluora mar kama idake/gweng’ (d); ketho ratiro mar lony kod riekni kod muandu mag jomoko; (e) roko, tiyogo marach, yanyo, hinyo, kwodo wich, ketho nying, bwogo, kwedo kata kwedo jii ka olure gi chwech margi, kaka ginenore e yor chwech, yie margi e yor lemo, akwede mar kabila, akwede mag oganda, higni, kuma ngato wuoke kata ng’ol; (f) oro weche ma miriambo, kata weche mihango; (g) rwako kata oro virusu kata nembni ma opandi manyalo kata namba ma opandi ma mamiriambo ma jamo ma ok bii tigo mabiro ketho kaka gino tiyo kata kuom tayo tije; (h) choko kata luwo weche mag ng’ato owuon mag jomoko; (i) biwo gik moko manono, sumo, choko, wuondo, gawruok, molo, kata ng’ado bathe oko; (j) timo gima njawo kata ma kuodo wich; (k) e timo gimoro amora manyalo pong’o gik madongo ma ok onego keti e iye, (l) e yoo moro ma rocho kata ketho gik machiwo arita mar tijewa kaka otiyo  e wang’ saa kendo e yoo makare. Wan gi ratiro mar chungo tiyoni gi tijewa kuom ketho gik ok oyie ni otim.

9. Ratiro magi

In gi ratiro maluwegi:

  • Mondo olos wecheni in iwuon kaluore gi chik: Wabiro mana loso wecheni iwuon mana kaponi wecheni olure gi chik kendo owinjore kendo ni kare kendo ok keth sichi.

  • Yudo weche: In gi ratiro mar kwayo kopi mar weche ni iwuon mawan go e wiyi. Mondo itim maa tudri kodwa e privacy@auderenow.org kendo iler ni wach mane hie ma idwaro. Wabiro dwaro kopi mari mar kipande mondo wabed gi adiera gi ng’ama in, kapok imiyoya matut e ewi wecheni iwuon.

  • Wilo wecheni in iwuon mondo obed makare: In gi ratiro mar kwayowa mondo walos wecheni obed manyasani, wilo obed makare kata golo oko wecheni in iwuon. Wabiro dwaro kopi mar oboke mar opande ni mondo wabed gi adiera e ng’ama in kapok watimo lokruok e weheni iwuon ma wanyalo bedogo e wiyi. Wanyalo mor ka inyalo keto wecheni e yoo maler kendo ni kare chuth.

  • Rucho oko wecheni: In gi ratiro mar rucho wecheni iwuon (“ratiro mar wich owil kodi”) kaponi wecheni koro okdwar ne loso mane otelo, kamachielo kaponi ng’ama tiyo kode owuodho ayie margi oko to kendo onge gima omiyo machielo kata gima nyaka chunwa mondo wamed kano weche ma kamano, kata kapo ni ng’ama tiyo kode odagi ni wechene kik losi to kendo onge gima chuno mondo olos weche ng’ato owuon.

  • Kawo thuolo mar gayo wecheni: In gi ratiro mar gayo kata chungo mondi loso wecheni iwuon mana kuom gayo e yoo ma oromo mondo watini tijewa. 

  • Ng’ur: In gi ratiro makaponi waketho chik mar rito siri, to ng’ur ne bad migao bad mageng’o data mayudore e pinyu.

  • Wuodho oko ayie: In gi ratiro mag wuodho oko ayie e saa asaya, kapo ni loso wecheni iwuon oluwore gi ayie. Chike mawa mawaloso go wecheni iwuon kapok iwuodho oko ayie ok bii kethre;

  • Tamruok: In gi ratiro mar tamri loso mar wecheni iwuon, kaponi loso no olure gi dwaro ma winjore; kendo

  • Chenro mar ohala ma achiel ka achiel: in gi ratiro mar tamori ni kik los wecheni iwuon e eyore mag timo ohala.

Ratiro magi moket malono nyaka puodhi gi chike mag piny. To moloyo ratiro mari mar chope kod rucho ok ong’ere kendo nyalo bedo ni onge kapo ni yudo ratiro no nyalo, kuom gik mamoko: 

  • kelo chochni eyor keto kod luwo/ kendo ng’iyo ni chike ni gi ratiro mag ng’ato owuon (kaka koluwore ni timo nono kod fwenyo ng’ur mitimo kaluwore gi chik kata ratiro mag yalo ma otim maonge ng’ur. 

  • ketho kata rocho maling’ling kod arita mag jomoko; 

  • ketho arita kata nonro ma itimo e wii ng’ur ma ochiw, migepe matiyo kamoro achiel, lalruok gi jotich mamoko e ndalo mabiro, luwo chik ma oketi ma otudore gi rito omenda kata mwandu; kata

    temo ketho dwaro mag jomoko kata kama pek kata nengo mar chiwo kony mag tijewa biro bedo ma ok romre

Ng’ur. Kaponi in gi yie ni waketho ratiro mari, wajiwi mondo itudri kodwa mondo watem loso gima chandi kata gwenyruok madibedie e yo ma ok mar chik.

10. Ohala ma achiel ka achiel

Audere okbi golo siri mar weche ni iwuon ne migepe mamoko kata ng’at machielo ne yore mag ohala.

11. Kawo ting’ mar chudo 

Iyie ni ibiro chulo, wuoyo maber kendo dagi ni Audere kod jowa ma wandusonegi, wamakrego, mawatiyogo, afise, jotelo, jowa matiyonwa, jokaw tich, jochiw tijewa, joma opognegi tich, joma miyowa gik moko, jopuonjre tich to gi joma ondiki e kawo ting’ mar ng’ur kata dwaro, ka oriwo nyaka pes okil, ma okel gi jochiw tije mamoko koluwo ketho chik mag arita, kata kethoni chik moro amora kata ratiro mar jochiw tije mamoko.

12. Lokruok mar chik mag rito siri ni

Audere nyalo loko chik mag rito siri ni mondo oporore gi lokruok mag chike, migepe wa, tijewa, tije data ma wachoko to gi timwa, kata medruok mar teknologia. Tiyo marwa gi weche ma wachoko opimore gi chik mag rito siri e sama weche bilagi ochoki. Koluwore gi chal mar lokruok, wanyalo nyisi kit lokruok ma obede kuom timo ma kaa kata e yoo mbui. Yie inon kendo lokruok ma oketi e chik mag rito siri ni e yoo mong’ith.

13. Kanyakla

Kaponi oloke e dhok mamoko, to andike mar kisungu e chik mag rito siri ema tiyo.

14. Contactors- Tudruok

Kaponi in gi penjo e wi chik mag rito siri kata ng’ur. Ornwa ote e mbuyi mar privacy @auderemow.org

Kochakre: dwe mar ariyo 2023